Tragovi ljudskog života durmitorskog kraja datiraju još od vremena paleolita u okapinama i pećinama, privremenim ili stalnim staništima lovaca i stočara. Najstarija svjedočanstva o davnašnjem boravku čovjeka u kanjonu Tare potiču iz Gornje Dobrilovine. U Šalintrači i Đurovoj pećini pronađeni materijalni dokazi potiču iz paleolita i metalnog doba. Nizvodno od Đurđevića Tare u Leverima, sačuvani ostaci gradine ukazuju na prvo naselje osnovano tokom bronzanog doba. Na lokalitetu Jularica i iznad Luka na Žugića guvnu, u Tepcima, kao i u Vodenom dolu, veći je broj neistraženih ilirskih tumula.
U Lever Tari, pored karavanskog puta koji je u antičko doba povezivao Nikšić (municipijum Adverba) i municipijum S u Kominima kod Pljevalja, na lokalitetu Preslica u prirodno zasječenoj stijeni uklesan je u polju paganskog žrtvenika natpis posvećen orijentalnom božanstvu Mitri, čiji je kult u II i III vijeku naše ere poštovan širom rimskog carstva. Na prostoru Parka i užem okruženju brojne su srednjevjekovne nekropole, koje mještani nazivaju ”grčka” ili ”rimska” groblja, sa obiljem stećaka iz XIV i XV vijeka. Najzanimljiviji stećci su sa dekorativnom plastikom ljudskih i životinjskih figura i sa scenama lova, u Novakovićima, Barama Žugića, Baćevniku, Tepcima, Begovoj ravni, Boričju.
Bogato i slojevito kulturno-istorijsko nasljeđe Durmitora može se pratiti od najstarijih praistorijskih epoha do danas, gdje su se kontinuirano smjenjivali uticaji raznih kultura. Sačuvani ostaci praistorijskog doba karakterišu više tumula (grobnih humki), koje svjedoče o boravku Ilira na ovom prostoru. Iz vremena rimske dominacije ostali su jasni dokazi na širem prostoru Parka – cipusi, kameni mostovi, karavanski putevi.
Srednjevjekovnom periodu pripadaju nekropole sa stilizovanim stećcima, ruševine turskih mostova i karaula duž stare crnogorsko-turske granice, razvaline drevnog utvrđenja Pirlitor iznad Levera i tri manastira u dolini Tare, u Dobrilovini, Dovolji i u Đurđevića Tari, nastali od XV do XVII vijeka. Durmitorski kraj baštini raznovrsno tradicionalno graditeljsko nasljeđe sa pojedinačnim primjerima seoskih kula brvnara, a na katunima savardaci, jatare, kolibe i na tokovima rijeka drvene vodenice i valjanice.
Posebnu vrijednost kulturne tradicije predstavlja narodno duhovno stvaralaštvo iskazano kroz legende i predanja, anegdote i poslovice, epsku poeziju i partizanske pjesme, inspirisane prirodom, ličnostima i događajima durmitorskog kraja.
